Øydegard frå eldre jarnalder funne på Frøyset i Rauma

Eldre jarnalder (500 f.Kr.- 550 e.Kr) var ei ekspansjonstid i jordbruksbusetjinga, og mykje ny jord blei rydda. Nokre buplassar utvikla seg til dei historiske gardane me kjenner i dag, andre blei kanskje setre, men i tillegg blei også mange gardar lagt øyde då oppgang seinare møtte nedgang. Slike øydegardar gjev oss eit godt tidsbilete av nærmare 2000 år gamal gardsbusetjing.

Arkeologisk registrering i Juvika, Synnaland i Haram kommune

I samband med utarbeiding av reguleringsplan for Synnalandsneset i Haram gjennomførte arkeologer fra Møre og Romsdal fylkeskommune en arkeologisk registrering i planområdet. Registreringa ble utført av arkeologane Tormod Osen og Kjell Brevik. Arbeidet i Juvika ble gjennomført i perioden 30.mai til og med 10.juni. Hele området ble gjennomsøkt for å påvise automatisk freda kulturminner. Arkeologene valgte de mest optimale stedene for prøvestikk, områder som kunne egne seg for boplasser i steinalderen. Dette er deres opplevelser av dagene i Haram.

Geofysikkprosjekt på Veøya

Tidlig i juni i år foretok arkeolog Brit Solli eit nytt prosjekt på Veøya. Denne gongen utan spade og graveskei, men med hjelp av gradiometer og georadar. Med seg på laget hadde ho geofysikarene Arne Anderson Stamnes og Kristin Fosnes frå NTNU. Fokus var retta mot dei to eldste kyrkjegardane på Veøya som Solli tidlegare har datert til vikingtid, og som med andre ord omfattar nokre av dei tidlegaste kristne gravene i landet. Kan ein ved hjelp av geofysiske metodar avdekke fleire graver, og er det mogleg å finne ei av kyrkjene som Håkon den Gode ifølgje Snorre skulle ha reist på 900-talet. Undersøkingane verka lovande, men fullstendige analyseresultat vil ikkje liggje føre før seinare i år.

Gardsbusetjing på Torvika i bronsealderen?

I Bygdebok for Eid skriv Karl Myskja om Fornminna i Eid som ei sørgjeleg soge. Nye arkeologiske registreringar på Torvika kan likevel tyde på tidleg gardsbusetjing i bygda.

Det er ikkje gjort mange arkeologiske funn på Torvika tidlegare, men ved Naustvollen skal det på 1800-talet ha blitt funne ei kvinnegrav frå bronsealderen (ca 1800-500 f.Kr.). Det finns også fleire spredte gravhaugar langs fjorden frå Klungnes og innover. Desse er ikkje undersøkt, og difor vanskeleg å tidfeste.

I samband med utbygging av ny gangveg langs Rv 64 på Torvik, blei det gjort nye arkeologiske registreringar. Det blei ikkje funne sikre spor etter busetjing, men to groper eller nedgravingar er sikre spor etter menneskeleg aktivitet. Desse blei begge datert til bronsealderen, den eine til 1460-1380 f.Kr, den andre til 1040-800 f.Kr. Dette kan tyde på at det budde folk i nærleiken, sannsynlegvis i ein slags tidleg gardsbusetjing. Kanskje finns det spor etter denne framleis, til dømes på ein av dei markante brinkane ovanfor fjorden.

Nytt førhistorisk gardsanlegg funne på Høgset

Sommaren 1965 blei det grove ut eit gardsanlegg på Einesset under Høgset, som eit av dei første i Midt-Norge. Undersøkingane viste at det hadde vore gardsbusetnad på Høgset lengre enn namnet skulle tilseie. Medan set-gardar som regel har vore datert til vikingtid, kunne funna vitne om busetjing alt i folkevandringtid (400-600 e. Kr.). No kan eit nytt funn føre gardsbusetjinga enno lengre tilbake i tid.